Menu sluiten

Geschiedenis

Rond 1900 begon J. A. Peeman in Nijmegen een drankhandel en drankenfabriek. In zijn drankenfabriek werden allerlei frisdranken en sterke dranken gemaakt en hij werd tevens al in 1908 Hoofdagent van de Amstelbrouwerij. Zo leverde hij aan particulier en horeca alle gewenste dranken.

Peeman werd pas echt bekend toen hij in 1908 van de Bond voor de Drankbestrijding een aantal limonadekioskjes over nam. Die “Bond” in feite een handelsnaam van de limonadefabrikant Van Keeken uit Den Haag, ging failliet door schandalen rondom de limonade van Van Keeken. Peeman nam de kioskjes over besloot zich duidelijk van Van Keeken te distantiëren en liet groot zijn naam op de kioskjes schilderen. Daardoor noemden men de kioskjes al snel “Peemankeetjes”.

Meer over Van Keeken en de kioskjes die hij in andere steden had, vindt u op deze website op de pagina “andere steden“.


Op 15 oktober 2011 gaf ik een lezing gedurende de nacht van de Nijmeegse geschiedenis in de Mariënburgkapel in Nijmegen. Een hele eer om op die geschiedenisrijke locatie te mogen vertellen over deze site en mijn hobby!

De presentatie kunt u hieronder direct terugkijken. Daarna volgt een beknopte geschiedenis in tekst.
De volledige geschiedenis kunt u lezen in het boek “Keetjes en Kroegen – 100 jaar Peeman Dranken” door Peter de Wit, dat u onderaan deze site kunt downloaden!


De “Bond” van Van Keeken plaatste in Nijmegen, Den Haag en Groningen kioskjes in het straatbeeld die alleen alcoholvrije dranken verkochten. Hiermee dacht men het probleem van alcoholmisbruik te kunnen overwinnen, maar zoals men nu ook wel in zal zien ging dit plan lang niet ver genoeg. Extra verkooppunten van frisdrank leveren uiteraard niet als resultaat op dat de verkooppunten van alcoholische drank minder bezocht zouden gaan worden. Dit oorspronkelijke idee van de bond Alcoholbestrijding leek dan ook al een vroegtijdig einde tegemoet te gaan en in 1908 leken de kioskjes opgedoekt te moeten worden omdat de bond ‘op de fles ging’.

Een verkoper van alcohol is op de lange termijn ook gebaat bij gebruik met mate, waarbij geen persoonlijke en maatschappelijke schade ontstaat door de verkoop van zijn product. Daarom besloot Peeman de kioskjes van de bond op te kopen en ze onder hetzelfde beleid voort te zetten: alleen verkoop van alcoholvrije dranken.


De kioskjes waren bovendien veelal geplaatst aan de randen van de singels, op de grote wegen naar het centrum en leverden zo, naast zijn eigen limonadefabriek, toen nog aan de Derde Walstraat, een aardig distributienetwerk op voor de alcoholvrije dranken die hij zelf in productie bracht. De kioskjes stonden op de volgende plaatsen: Het Keizer Karelplein, de Spoorstraat, Hunnerpark, Oranjesingel (bij de vereniging en bij de huidige Canisiussingel), het Kronenburgerpark, het Valkhof, Kelfkensbos, langs de Groesbeekseweg, de Willemsweg en de Beekseweg.

Omdat het toentertijd alle kioskjes waren die Nijmegen rijk was en de heer Peeman op alle vier de zijden van de kioskjes de naam van zijn Firma liet plaatsen, raakten de kioskjes onder Nijmegenaren al snel bekend als “Peemankeetjes”. En zo staan veel kioskjes bij de Nijmegenaren nu nog bekend. Onder andere de huidige kiosken aan de Groesbeekseweg, op de Willemsweg en op het Hunnerpark worden nog vaak als Peemankeetje aangeduid.

In de loop der tijd is het assortiment van de Peemankeetjes behoorlijk uitgebreid. Zo werden in de loop der tijd ook rolletjes snoep, candybars en sigaretten verkocht. Alcoholische drank werd nog immer niet verkocht.


De verkoop had de heer Peeman ook op een bijzondere manier georganiseerd. Voor de Tweede Wereldoorlog kende Nederland lang niet zo’n uitgebreid sociaal zekerheidsstelsel als nu. Arbeidsongeschikten of anderszins werklozen waren vaak aangewezen op inkomsten van familieleden en een minimale bijdrage van de overheid. De heer Peeman bedacht dat voor de verkoop vanuit zijn Peemankeetjes (zelf noemde hij ze liever Peemanhuisjes) geen grote mobiliteit noodzakelijk was en omdat de keetjes maar klein waren en dus ook het assortiment niet al te groot, was het werk ook niet al te ingewikkeld. Daarom besloot de heer Peeman mensen die invalide waren geworden, of om een andere reden geen succes hadden op de arbeidsmarkt, te vragen of zij wellicht in een kioskje wilden komen werken. Zo konden zij in hun eigen onderhoud voldoen, waren ze niet op liefdadigheid aangewezen en, ook heel belangrijk, behielden ze allerlei sociale contacten. De Peemankeetjes ontwikkelden zich immers tot een ontmoetingsplek van buurtbewoners, er werd gekletst over de andere buren, over het nieuws en over het weer.

In de oorlog zijn enkele keetjes verloren gegaan en door de snelle groei van de stad rond die tijd waren verbredingen van juist de grote uitvalswegen waaraan de keetjes stonden noodzakelijk. Enkele van de keetjes zijn toen definitief uit het straatbeeld verdwenen. Anderen zijn weer opnieuw opgebouwd, hoewel soms helemaal niet meer lijkend op de zo typische oorspronkelijke bouwvorm.

In de late jaren ’50 en ’60 kregen de Peemankeetjes steeds meer te maken met stijgende criminaliteit. Bijna maandelijks werden de keetjes opengebroken waarbij met name de rookwaar een gewilde prooi was. Anders dan bij de meeste winkels woonde de eigenaar er immers niet boven en omdat de keetjes voor 100% uit hout waren opgetrokken waren ze eenvoudig te kraken. Ook het sociale aspect van werkgunning aan minder-validen verloor aan kracht door de verbeterende zekerheden, die vanuit de overheid werden geboden. Bovendien namen de andere zakelijke activiteiten van de heer Peeman, de drankenhandel, slijterij en limonadefabriek ook een hoop tijd in beslag zodat hij op een dag besloot de Peemankeetjes van de hand te doen. Hij gaf daarbij voorrang aan de toenmalige uitbaters van de kioskjes. De meeste van hen gingen graag in op het aanbod en namen de exploitatie op zich en werden zo eigen baas in hun Peemankeetje.

Voorbeelden daarvan zijn de huidige kiosken aan de Groesbeekseweg, op de Willemsweg en op het Hunnerpark. Echter ook deze drie zijn geen van alle meer een origineel Peemankeetje, stammend uit 1900. Het laatste originele Peemankeetje stond op de Willemsweg, op de hoek bij de Graafseweg, maar is in 1985 in elkaar gereden door een vrachtwagen. Het is toen van de definitieve sloop gered door de erven van de heer Peeman. Zij hebben de brokstukken, want meer was er niet van over, opgekocht. Bij hen in de tuin is het Peemankeetje weer geheeld opgebouwd, gerestaureerd en in oorspronkelijke staat hersteld. Het doet nu dienst als tuinhuisje en zo wordt daar, na al meer dan een eeuw, nog steeds drank geschonken vanuit het enige originele Peemankeetje, dat Nijmegen nog rijk is.

De andere activiteiten van de heer Peeman zijn nog lang in de familie gebleven. Pas in de zomer van 2001 heeft de kleinzoon van de heer Peeman (en vader van de webmaster van deze site) Slijterij Peeman verkocht aan een andere Nijmeegse slijter. Slijterij Peeman bleef echter bestaan en is nog steeds te vinden waar zij ongeveer een eeuw gelden gevestigd is: op de Waldeck Pyrmontsingel 12 te Nijmegen.

  • advertentie uit de Wijkkrant van Nijmegen-Oost 1973

  • De afgelopen periode ontving ik van diverse mensen leuke oude advertenties, ansichtkaarten en foto's. Dank daarvoor! Ik heb ze hieronder geplaatst: Een advertentie uit het boekje NAAR NIJMEGEN, een geillustreerde gids met plattegrond en wandelkaarten etc. De prijs was Fl 1,00, circa 1924